«کمک به محرومان چرا؟»

رفع فواصل اجتماعی بر اثر انفاق

بیچارگی و تهیدستی از یک طرف، و تراکم ثروت و دارایی از طرف دیگر باعث شده جوامع مختلف بشری دوقطبی شوند؛ قطبی ثروتمند و قطبی مستمند. هر مکتبی برای رفع این معضل شدید اجتماعی چاره‏ای اندیشیده است. اسلام راه‏ حل‏هایی جامع و کامل به کار گرفته که اگر یک جامعه این راهکارها را به کار بندد، به طور قطع بر این مُعضل فائق آمده، طعم شیرین آن را با رفع فواصل اجتماعی و نزدیک شدن سطح زندگی افراد به هم خواهد چشید. اسلام صلاح کار را در انفاق، تحریم و ممنوعیت رباخواری، وضع مالیات‏های اسلامی و به کارگیری اموری چون وقف و قرض ‏الحسنه دانسته است.

انفاق موجب فراوانی
قرآن انفاق را مانند بذری دانسته که هفت خوشه می‏رویاند که در هر خوشه آن صددانه هست؛ یعنی همان‏طور که هر دانه بذر بر اثر واقع شدن در زمینِ مناسب به هفتصد دانه تبدیل می‏شود، مال نیز با انفاق، رشد و فزونی می‏یابد؛ در حالی که تصور برخی، خلاف این است، ایشان تصور می‏کند با انفاق چیزی از انفاق کننده کم می‏شود و بر دیگری افزوده می‏شود

جایگزینی انفاق در قرآن
به ظاهر با انفاق چیزی از انفاق کننده کم می‏شود، ولی در حقیقت چنین نیست. قرآن بشارت می‏دهد که «هرچیزی انفاق کنید، چیزی جانشین می‏شود». ممکن است مالی که انسان برای خود نگه می‏دارد، بر اثر عوامل طبیعی و غیر طبیعی از بین رود، ولی مالی که در راه خدا بخشیده، در واقع در محل اَمنی به امانت گذاشته که هیچ عامل طبیعی و غیر طبیعی نمی ‏تواند آن را تهدید کند

.
بالندگی انفاق در روایات
طبق بیان پیامبر اکرم(ص) فرشته‏ای هر روز ندا می‏دهد: «خداوندا، به انفاق دهندگان، عوض بده» و فرشته‏ای نیز ندا می‏دهد: «خداوندا مال بخیلان را نابود کن».

انفاق در نزد خدا
خداوند به انفاقِ انفاق کننده توجه دارد و از آن (پنهان و آشکار) خبر دارد و به همین دلیل انسان‏های آگاه، انفاق را مایه تقرب به خداوند می‏دانند و با آن به سوی خدا گام بر می‏دارند؛ چرا که می‏دانند هر انفاقی که برای خدا باشد، هر چند ناچیز و کوچک، نزد خداوند ثبت می‏شود.

صدقه موجب نزول روزی
پیامبر گرامی اسلام(ص) صدقه را از راه‏های جلب روزی و نزول رزق دانسته است

.
چند فایده دیگر برای صدقه
صدقه، فقر را از بین می‏برد؛ عمر را زیاد می‏کند؛ مرگ بد را دفع می‏نماید، حساب قیامت را آسان می‏کند؛ موجب آبادی و رونق خانه می‏شود؛ موجب ادای قرض می‏شود؛ ناراحتی‏های روحی را زائل می‏کند؛ جان انسان را از گزند و آفات و مال او را از تصرف اشرار حفظ می‏کند؛ قضای الهی را برطرف می‏کند؛ و از همه مهم‏تر، پاداش اُخروی دارد.

بهترین صدقه در روایات
از روایات چنین فهمیده می‏شود که بهترین صدقه، انفاق به ارحام و خویشاوندان است؛ چرا که انفاق و صدقه به مستمندانِ بیگانه فقط صدقه است، ولی به مستمندان خویشاوند علاوه بر انفاق، صله رحم نیز می‏باشد و بی‏شک چنین انفاقی دو سود دارد: یکی سود و فایده انفاق و دیگری فواید صله رحم. به همین سبب است که پیامبر بزرگوار اسلام فرموده‏اند: «در جایی که خویشاوندان محتاج باشند، صدقه به غیر پذیرفته نیست». در واقع این امر اهمیت و اولویت صدقه و انفاق را به خویشاوندان ثابت می‏کند.

انواع انفاق
انفاق از جمله اموری است که هم می‏تواند پنهانی صورت گیرد و هم آشکار. بی‏شک انفاقی که پنهانی صورت گیرد، پسندیده ‏تر از انفاق علنی است؛ چرا که با پوشیده نگهداشتن انفاق از آفات آن جلوگیری می ‏شود. آفاتی هستند که می‏توانند انفاق را از جرگه خوبی‏ها خارج و به ورطه بدی‏ها داخل کنند

آفتی از آفات انفاق
آفات انفاق بیشتر در انفاق‏های علنی روی می‏دهد. مهم‏ترین آفتی که ممکن است دامن انفاق را بیالاید، ریا است. ریا چنانکه هر عمل عبادی را ضایع می‏کند، انفاق را نیز تباه می‏سازد. با ریا نه تنها انفاق جنبه مثبتی ندارد، بلکه فوائد و آثاری که بر انفاق مترتب است همگی تباه می‏شود. قرآن به این آفت توجه کرده و آن را نتیجه بی‏اعتقادی به روز رستاخیز دانسته است.

منت‏ گذاری در انفاق
یکی از آفات انفاق، اذیت و آزار و منت‏ گذاری است که ممکن است انفاق کننده را به ورطه سقوط بکشاند و عملش را تباه کند. قرآن مؤمنان را از این کار بیم داده است: «ای کسانی که ایمان آورده‏اید، انفاق و بخشش‏های خود را با منت نهادت وآزار رساندن، باطل نسازید».
نکته شایان توجه این است که قرآن چنین شخصی را به ریاکاری که به روز رستاخیز ایمان ندارد، تشبیه کرده است.

انفاق، داد و ستد با خداوند
چون در انفاق و صدقه، در واقع طرف گیرنده خداست واین معامله بین بنده و خداوند صورت می‏گیرد، پس شایسته است که انسان در این معامله بهترین چیزها را بدهد، تا بهترین عوض را بستاند. انفاق داد و ستد با خداست و در دادو ستد چون متناسب با شی‏ء داده شده، ستانده می‏شود، پس شایسته است که انفاق کننده بهترین‏ها را بدهد تا بهترین‏ها را بستاند. قرآن به این داد وستد بین خالق و مخلوق اشاره می‏ کند و انفاق را قرض دادن به خداوند می‏داند. همچنین در آیه دیگر رسیدن به نیکی و کمال را به انفاق دوست داشتنی‏ها مشروط کرده است.

انفاق از مال حلال
بی‏شک چون در داد و ستدی که نام انفاق دارد، گیرنده خداوند است جز مال حلال پذیرفته نیست. قرآن به این مهم اشاره و مؤمنان را به انفاق از اموال حلال امر کرده و از بخشش اموال ناپاک که از راه‏های نامشروع مانند ربا و رشوه به دست آمده، منع فرموده است

انفاق از نگاه رحمانی و از دیدگاه شیطانی
از آنجا که شیطان نیروی بازدارنده از انفاق است، انسان را می‏ ترساند و عاقبت انفاق را فقر معرفی می‏ کند، چیزی که هر انسانی فطرتا از آن گریزان است. از طرف دیگر خداوند عاقبت و نتیجه انفاق را مغفرت و فضل و بخشش وسیع خود می ‏داند حال اگر انسان گوش خود را به زمزمه شیطان عادت داده باشد، صدای شیطان را می ‏شنود که او را از عاقبت دروغین انفاق، یعنی فقر و بدبختی، بیم می ‏دهد؛ ولی اگر انسان گوشش را با ندای ملکوتی همراه سازد و از تعالیم الهی درس گیرد، طبیعتا ندای رحمانی را می‏ شنود وبا تمام وجود از بهترین اموال خود می ‏بخشد و از این بخشش لذت می ‏برد؛ چرا که نتیجه شیرین و زیبای آن را در چندقدمی خود می ‏بیند.

آداب انفاق
هر عبادتی آدابی دارد که با رعایت آن آداب، عبادت به حد کمال می‏رسد. انفاق نیز که عبادتی بزرگ و راهی از راه‏های اتصال به دریای بی‏کران رحمت خداوندی است، آدابی خاص دارد که با رعایت آن آداب، انفاق به حد کمال خود می‏رسد. از جمله این آداب عبارتند از: 1. انفاق قبل از درخواست نیازمند؛ 2. فروتنی به هنگام انفاق کردن؛ 3. انفاق در اوقاتی که فضیلت خاص دارند مثل اعیاد اسلامی و ماه مبارک رمضان؛ 4. انفاق پنهانی (البته پرداخت صدقات و انفاق‏های واجب، به صورت آشکار بهتر است از پرداخت مخفیانه)؛ 5. خودداری از منت‏گذاری؛ 6. انفاق باعث شرمساری گیرنده نشود؛ 7. انفاق از بهترین‏ها؛ 8. انفاق خود را، هرچند بزرگ و مهم، کوچک و ناچیز شمارید؛ 9. ترتیب فضیلت انفاق را رعایت نمایید (از خویشاوند نزدیک شروع کنید)

.
انفاق حضرت علی(ع)
علی(ع) با کار طاقت ‏فرسا و حفر چاه و ایجاد باغ و مزارع، و فروش محصولات آن، به فقرا و مستمندان کمک می‏ کرد. او که در عبادت مانندی نداشت در آفتاب طاقت ‏فرسای تابستان به کشت و زرع می ‏پرداخت و در آخر، بهره‏ای که نصیبش می ‏شد، بین فقرا تقسیم می ‏کرد. او روزها تلاش می‏کرد تا شب‏ هنگام یتیمی گرسنه نخوابد و مادری اندوهناک نباشد و پدری شرمسار نگردد. می‏دانیم که سوره انسان در شأن آن حضرت و خانواده‏ اش وارد شده است. چنانکه مشهور است او بهترین انگشترش را درحال رکوع به مستمندی بخشید و طبق بیان حضرت زهرا(س) او هیچ‏گاه خوردنی در منزل باقی نمی‏ گذاشت و همه را می ‏بخشید.

یتیم ‏نوازی علی(ع)
از جمله کارهای علی(ع) یتیم ‏نوازی آن حضرت است او همچون پدری مهربان کودکان بی‏سرپرست را نوازش می‏کرد و مایحتاج آنها را فراهم می‏ساخت و با لذت و شادکامی در اختیار آنها می‏ گذاشت. تاریخ مفتخر است که گوشه‏ای از انفاق‏ها، بخشش‏ها و ایثارهای علی(ع) را در خود جای داده است. علی(ع) هیچ‏گاه از تهیه مسکن برای بی‏سرپناهان و تدارک ازدواج برای جوانان غافل نبوده است. دوست و دشمن این حالات را بیان داشته‏ اند و آن را سینه به سینه نقل نموده‏ اند. بقیه ائمه نیز از پدر بزرگوار خود درس گرفته‏اند.